لنزهاي دوربين

شناخت و آشنائي با انواع لنزهاي عكاسي مي تواند به شما در رسيدن به آثاري خلاقانه تر در عكاسي كمك نمايد . انتخاب لنز مناسب به يك ارزيابي (سبك و سنگين ) پيچيده اي از لحاظ هزينه ، اندازه ، وزن ، سرعت لنز و كيفيت تصوير نيازمند است . در اين مطب تا جائي كه امكان دارد معارفه اي كلي از لحاظ كيفيت تصوير ، فاصله كانوني ، پرسپكتيو ، ديافراگم و f-stop در لنزهاي زوم و لنزهاي با فاصله كانوني ثابت خواهيم داشت .

رابطه اجزاي لنز با كيفيت تصوير
همه دوربين ها (حتي ساده ترين آنها) داراي لنزهايي هستند كه از چندين عدسي تشكيل شده اند . هر يك از اين اجزا به رساندن پرتو هاي نور ، و بازسازي تصوير - تا آنجائي كه ممكن است نزديك به واقعيت باشد - در حسگر دوربين ديجيتال كمك مي كنند . هدف نهائي به حداقل رساندن ناهنجاري هاي تصويري در حاليكه از عناصري با كيفيت حداقل و ارزانتر استفاده شود ، مي باشد .

خطاهاي نوري زماني ايجاد مي شود كه نقاطي از تصوير زماني كه از اجزاي لنز عبور مي كنند ، معادلشان نقاطي كه مبين دقيق خصوصيات آن نقاط باشد ، نباشد كه در نهايت سبب محو شدگي (عدم وضوح) و عدم كنتراست و اختلالات رنگي مي شود . همچنين امكان كاهش روشنائي و اعوجاج تصوير براي لنزهائي كه داراي شرايط نامساعد تابشي باشند ، وجود دارد . در شكل زير مي توانيد چگونگي اين تاثيرات را بر كيفيت تصوير در مواردي كه تشديد مي شوند ملاحظه نمائيد .
هر يك از ايراداتي كه در بالا نشان داده شده است ، تا حدودي در همه لنزها وجود دارد . در ادامه مطلب هر كجا كه به كيفيت نوري يك لنز نسبت به ديگري اشاره مي شود ، منظور تركيبي از موارد اشاره شده در بالا مي باشد .هر يك از مواررد فوق بر اساس كيفيت موضوع ، شايد در لنز ديگري بعنوان ايراد مطرح نباشد .

تاثير فاصله كانوني لنز
فاصله كانوني يك لنز بيانگر زاويه ديد و همچنين مقدار بزرگ نمائي يك موضوع از يك موقعيت مشخص مي باشد . لنزهاي وايد داراي فاصله كانوني كوچك تر و لنزهاي تله داراي فاصله كانوني بزرگ تر مي باشند .

نكته : محلي كه پرتوهاي نوري به هم مي رسند - همانطوري كه در شكل فوق ملاحظه مي كنيد - لزوما برا تله داراي فاصله مانوني بزرگ تر بر با فاصله كانوني نمي باشد ، اما تقريبا متناسب با اين فاصله است . بنابراين فواصل كانوني بزرگ تر همانطور كه مي بينيد داراي زاويه ديد باريكي مي باشند .
بسياري بر اين باورند كه فاصله كانوني تعيين كننده پرسپكتيو يك تصوير مي باشد ، اما اگر بخواهيم دقيقتر به مساله نگاه كنيم ، پرسپكتيو صرفا با تغيير محل قرارگرفتن دوربين نسبت به موضوع تغيير خواهد كرد . اگر شخص بخواهد چه با استفاده از لنز وايد و چه با استفاده از لنز تله ، موضوع مورد نظر را در كادر جاي دهدم دقيقتر به مساله نگاه كنيم ، پرسپكتيو صرفا با تغيي محل قرارگرفتن دوربين نسبت به موضوع تغيير خواهد كرد . ؛ در هر صورت پرسپكتيو تغيير خواهد كرد ، چون شخص مجبور خواهد بود بر حسب نياز فاصله اش را نسبت به موضوع دورتر يا نزديك تر نمايد . در همين رابطه بايداشاره كنيم كه لنزهاي وايد سبب بوجود آمدن پرسپكتيو هاي اغراق آميزتر (داراي عمق زياد) و لنزهاي تله سبب بوجود آمدن تصاويري با پرسپكتيوهاي تخت (داراي عمق كم) مي شوند .

كنترل پرسپكتيو مي تواند يك ابزار تركيب بندي قدرتمند در عكاسي باشد ، و اغلب تعيين كننده مقدار فاصله كانوني (در مواقعي كه شخص بتواند هر وضعيتي را نسبت به موضو انتخاب نمايدوني مي باشد اسي باشد ، و ا) مي باشد . اين تغييرات را- وقتيكه از نمايدلنز زاويه بازتر استفاده مي كنيم - ميتوانيد درشكل فدرشكل د استفاده مي كنيم -وق ملاحظه نمائيد . توجه نمائيد كه در شرايط يكسان موضوع چگونه نشان داده مي شود ، بنابراين وقتيكه از لنز زاويه بازتر استفاده مي كنيم بايد فاصله را كمتر نمائيم (به موضوع نزديك تر شويم) . توجه نمائيديك تر شويم زوايداستفاده مي كنيم بايد فاصله را كمتر كنيم ()د كه تغييرات اندازه نسبي اشيا موجود در تصوير براساس فاصله اي كه نسبت به دوربين دارند متفاوت خواهد بود ، بعنوان مثال تغيير اندازه دري كه در انتهاي راهرو قرار گرفته است نسبت به اشياي نزديكتر مثل چراغ هاي ابتداي تصوير كمتر مي باشد .
در جدول ذيل با يك ديد اجمالي اشاره اي شده است به فاصله كانوني هاي مورد نياز براي لنزهاي تله و وايد و موارد عمومي بكارگيري آنها . توجه داشته باشيد كه فاصله كانوني هاي مندرج در اين جدول بصورت تقريبي بيان شده اند و احتمالا حين كار اين مقادير تغيير خواهند كرد ؛ برخي از لنزهاي تله در عكاسي از مناظر با فواصل زياد موجب فشردگي پرسپكتيو (تخت شدن) تصوير مي شوند :

كاربرد در عكاسي	اصطلاح فني	فاصله كانوني لنز
معماري	وايد زياد	كمتر از 21 ميليمتر
منظره	وايد	35-21 ميليمتر
مستند اجتماعي	نرمال	ميليمتر 70-35
پرتره	تله معمولي	ميليمتر 135-70
ورزش ، پرندگان ، حيات وحش	تله	135تا بالاتر از 300 ميليمتر

نكته : فاصله كانوني هاي مطرح شده براي يك دوربين 35 ميليمتري مي باشد .اگر شما از دوربين ديجيتال جيبي يا SLR استفاده مي كنيد ، احتمالا از حسگرهاي با اندازه هاي متفاوت استفاده مي كنيد . براي معادل سازي اين اعداد با دوربين هاي ديجيتال از اين مبدل استفاده نمائيد .
عوامل ديگري وجود دارند كه ممكن است از فاصله كانوني تاثيرپذير باشند . لنزهاي تله در برابر لرزش و تكان خوردن دست داراي حساسيت بيشتري مي باشند و با وجود بزرگنمائي ، اثر آن تا حد قابل ملاحظه اي در تصوير منعكس مي شود كه نظير اين اثر را وقتي كه با دوربين هاي دو چشمي (شكاري) با زوم بالا به جائي نگاه مي كنيد ، بطور قابل توجهي مشاهده مي شود .بطور كلي flar (نقاط يا هاله هاي ناخواسته ايجاد شده در تصوير بر اثر وجود منبع نور با شدت زياد) در لنزهاي وايد بندرت سته ايجاد شده در تصوير بر اثر وجود منبع نور با شدت زياد در تصوي با دوربين هاي ديجيتال از اين مبدل استفاده بوجود مي آيد ، زيرا فرض طراحان لنز بر اين است كه بر اساس وسعت ديد لنزهاي وايد امكان قرار گرفتن منابع نوري شديد نظير خورشيد در كادر بسيار ضعيف است . درپايان به لازم است به اين نكته توجه شود كه لنزهاي تله با تله كم و لنزهاي تله معمولي در محدوده قيمتي مشابه داراي كيفيت نوري بهتري مي باشند .

رابطه فاصله كانوني با عكس هاي تهيه شده بدون سه پايه
فاصله كانوني مي تواند تاثير قابل توجهي بر چگونگي رسيدن به يك تصوير با وضوح بالا (بدون استفاده از سه پايه) را دارا باشد . فاصله كانوني هاي بزرگ تر براي جلوگيري از تار شدن تصوير (بدون سه پايه)ه كانوني با عكس هاي تهيه شده بدون بكارگيري سه پايه . ، لازم است كه از سرعت نوردهي هاي بالاتر (مدت زمان نوردهي كمتر) استفاده نمايند . جهت درك بهتر اين مطلب ، تصور نمائيد كه نقطه نوراني يك نشانگر ليزري را وقتي كه به يك شي در فاصله دورتر اشاره مي كند ، نسبت به زمانيكه به يك شي نزديكتر اشاره مي كند ؛ چقدر بيشتر اين طرف و آن طرف مي رود .

اصولا بخاطر بزرگنمائي شدن پرتو نور تابشي هرگونه لرزش آن در فواصل دور بسيار به چشم مي آيد ، درحاليكه با حركت منبع نور به بالا و پائين يا به طرفين اندازه نقطه ليزر تابشي در فاصله دور تغيير نمي كند و صرفا جابجا مي شود .

با يك حساب سرانگشتي ساده براي تعيين سرعت نوردهي مورد نياز براي يك فاصله كانوني مشخص مي توانيم از قانون فاصله كانوني بعلاوه يك استفاده كنيم . اين فرمول براي دوربين هاي 35 ميليمتري ، حداقل بسرعت مقدار فاصله كانوني به واحد ثانيه بعلاوه عدد 1 است . به عبارت ديگر براي يك فاصله كانوني 200 ميليمتر در دوربين 35 ميليمتري حداقل سرعت نوردهي 200/1 ثانيه مي باشد (در غير اينصورت جلوگيري از تار شدن تصوير كاريمشكل است). اعده كلي ر تغيير نمي كند و صرفا جابجا مي شود .
توجه وجه ير اينصورت جلوگيري از تار شدن تصوير كاريمشكل است داشته باشيد كه اين مقدار يك تقريب بوده و برخي ازافراد شايد با سرعت هاي نوردهي پائين تر و بدون استفاده از سه پايه ، بتوانند عكس هايي با وضوح بالا تهيه نمايند . براي كساني كه از دوربين ديجيتال با غير قاب كامل (Full Frame) استفاده مي كنند ، اين مقدار بايد تبديل شود .

تفاوت لنزهاي زوم و لنزهاي با فاصله كانوني ثابت (prime)
برخلاف لنزهاي prime كه فقط داراي يك مقدار فاصله كانوني خاص هستند ، با يك لنز زوم مي توان هر فاصله كانوني را در يك محدوده مشخص انتخاب نمود . اولين مزيت استفاده از لنزهايزوم اين است كه آسانتر و بدون تعويض لنز مي توان تركيب بندي و پرسپكتيوهاي متفاوت را بدست آورد . اين مزيت براي مواردي نظير عكاسي خبري وعكاسي از كودكان كه موضوع اصلي مدام تغيير وضعيت مي دهد بسيار ضروري مي باشد . از لنزهايزوم اين است كه آسانتر و بدون تويض لنز مي توان تركيب بندي و پرسپكتيوهاي جديد را بدست آورد .
درنظر داشته باشيد كه استفاده از لنز لزوما به اين معني نيست كه شخص ديگر مجبور نمي شود كه وضعيتش را تغيير دهد ، بلكه انعطاف پذيري شخص را بالا مي برد . در شكل زير موقعيت اصلي بهمراه دو حالت از استفاده هاي لنز زوم آورده شده است . اگر از يك لنز ثابت استفاده شود ، و يك تركيب بندي خاص و محدود مد نظر باشد ؛ تغيير تركيب بندي بدون برش تصوير امكان پذير نخواهد بود . همانطور كه در مثال قبل مشاهده نموديد كه تغيير پرسپكتيو با بزرگنمائي و نزديك تر شدن به موضوع عكاسي قايل دستيابي است .از طرف ديگر براي رسيدن به پرسپكتيو مخالف بايد كوچكنمائي نموده و از موضوع فاصله گرفت .
اما چرا برخي از عكاسان با بكارگيري لنزهاي ثابت خود را به انتخاب هاي كمتري محدود مي كنند ؟ اين لنزها از خيلي قبل تر از بوجود آمدن لنزهاي زوم وجود داشتند و داراي مزاياي مدرن متعددي در مقايسه آن مي باشند . در ابتداي عرضه لنزهاي زوم به بازار كيفيت نوري قابل توجهي به هدر مي رفت . ولي لنزهاي زومي كه در حال حاضر در بازار موجود هستند داراي كيفيت قابل توجهي مي باشند ، و غير از مواردي كه با يك چشم حساس (تربيت شده براي اين كار) به يك تصوير چاپ شده بزرگ از آنها نگاه كرد ، نمي توان به آن ايرادي وارد نمود .
ابتدائي ترين مزاياي لنزهاي ثابت قيمت پائين ، وزن كم و سرعت مي باشد . كيفيت يك تصوير حاصل از يك لنز ثابت ارزان قيمت بسيار خوب ، و چه بسا بهتر از كيفيت يك تصوير با گرانترين لنز زوم موجود باشد . علاوه بر اين پديدة انكسار براي محدوده مشخصي از فواصل كانوني يك لنز زوم وجود دارد كه اين مشكل در لنزهاي ثابت با فاصله كانوني هاي مشابه تا حد قابل توجهي تقليل مي يابد . در پايان اينكه براي مواردي نظير عكاسي از تئاتر و عكاسي از مكانهاي ورزشي با نور كم ، كه به عمق ميدان خيلي زيادي نياز نداشته باشيم ؛ استفاده از بهترين لنزهاي ثابت موجود ، به لحاظ قابليت جمع آوري نور بسيار توانمند تر از سريعترين لنزهاي زوم موجود مي باشند . براي لنزهاي دوربين هاي ديجيتال جيبي اعدادي نظير X3 و X4 و ... مطرح مي شود . نشانهزوم در اين دوربين ها به مفهوم نسبت ميان كمترين و بيشترين مقدار فاصله كانوني مي باشد . بنابراين مقدار زوم بيشت لزوما مبين اين نيست كه تصوير مي تواند بيش از اي بزرگنمائي شود (از آنجائيكه ممكن است زوم در حالت كمترين مقدارش صرفا زاويه ديد بازتري را ارائه نمايد) . علاوه بر اين زوم ديجيتال همان زوم نوري يا بصري (اپتيكال) نمي باشد ، بلكه بزرگنمائي بشكل درونيابي ميباشد . براي اينكه مطمئن شويد كه اشتباه نمي كنيد ، يك نمونه چاپي با كيفيت چاپ مناسب از آن را خوب بررسي نمائيد .

تاثيرات ميزان گشودگي ديافراگم يا f-number
دامنه گشادگي ديافراگم يك لنز بيانگر توانايي بازترين و بسته ترين حالت آن ، بترتيب براي مواقع با نور خيلي كم و خيلي زياد مي باشد . فهرست گشادگي هاي ديافراگم (كه در ذيل به آن اشاره شده است) بر اساس f-number كه معرف كمي لنز در جمع آوري نور محيط مي باشد ، است .

نكته : مقايسه فوق صرفا كيفي است ، به دليل اينكه گشادگي ديافراگم با 8-5 تيغه صورت مي گيرد ؛ بندرت بشكل دايره خواهد بود .
توجه داشته باشيد كه گشادگي هاي ديافراگم بالا تر با f-numbr كوچكتر مشخص مي گردد (اين مساله معمولا ايجاد شبهه مي كند) . معمولا از اين دو مفهوم گردد به اشتباه استفاده مي شود ؛ در ادامه اين مقاله منظور ما اندازه گشادگي ديافراگم لنز است . همچنين به لنزهاي با ديافراگم هاي بازتر (باگشادگي بيشتر) اصطلاحا مي گوئيم لنزهاي سريعتر ،چون براي سرعت ISO و نوردهي مشخص از سرعت شاتر بالاتري استفاده مي شود . بعلاوه ديافراگم كوچكتر به اين مفهوم است كه موضوعات در محدوده وسيع تري در ننطقه فوكوس قرار مي گيرند ، كه همان مفهوم كلي عمق ميدان مي باشد .

تاثيرات يا ويزگي هاي متناظر			f-#
عمق ميدان	سرعت شاتر مورد نياز	ميزان گشودگي ديافراگم
بازتر	كندتر	كوچكتر	بالاتر
بسته تر	سريعتر	بزرگتر	پائينتر

از جمله نكاتي كه درهنگام خريد لنز باي به آن توجه نمائيد ، حداكثر(و شايد كمترين) گشادگي ديافراگم در دسترس آن مي باشد . لنرهاي با محدوده گشادگي ديافراگم وسيع تر ، انعطاف بيشتري را براي خلق آثار هنرمندانه از لحاظ عمق ميدان و نوردهي مهيا مي كنند . شايد مهم ترين ويژگي يك لنز بازترين حالت گشادگي ديافراگم باشد ، چون اغلب روي بر روي جعبه هاي لنز در كنار فواصل كانوني ممكن درج مي شود .

يك f-number از X ممكن است بشكل X:1 (بجاي f-number/X) همانگونه كه در شكل زير براي لنز Canon 70-200 f/2.8 نشان داده شده است ، نمايش داده شود .

براي عكاسي پرتره و عكاسي از محيط هاي بسته مثل ورزشگاه ها و تئاتر و همچنين مواردي كه عمق ميدان هاي كم مد نظر باشد ، معمولا از بيشترين گشادگي ديافراگم استفاده مي شود . عمق ميدان كم سبب جداسازي موضوع از پس زمينه مي شود . در دوربين هاي ديجيتال SLR لنزهاي با گشادگي بيشتر سبب بوجود آمدن تصوير روشن تري در منظره ياب مي شود ، كه در عكاسي در هنگام شب و نور كم بسيار كارآمد مي باشد . اين خاسيت همچنين سبب دقت بالاتري در امر فوكوس اتوماتيك مي شود . فوكوس دستي هم بعلت وضوح بالاتر در منظره ياب و عمق ميدان كمتر ، آسانتر صورت مي گيرد (چون زمانيكه موضوعات در فوكوس باشند يا نه ، بيشتر قابل رويت مي باشند) .

انواع لنز	قابليت جمع آوري نور متناظر با گشادگي ديافراگم	حداكثر گشادگي ديافراگم
بازترين ميزان ديافراگم در دسترس كاربر	32X	f/1.0
بيشترين گشادگي لنز	16X	f/1.4
	8X	f/2.0
سريعترين لنز زوم (براي گشادگي ديافراگم ثابت)	4X	f/2.8
لنزهاي زوم سبك	2X	f/4.0
	1X	f/5.6

مشخصه كمترين ميزان نوردهي يا بسته ترين حالت براي ديافراگم ، ابدا اهميت بازترين حالت گشادگي ديافراگم را ندارد . البته اين مساله بديهي است چون حداقل گشادگي ديافراگم سبب محو شدگي براي موضوعات متحرك و همچنين بوجود آمدن انكسار مي شود و بعلت نياز به مدت زمان نوردهي زياد معمولا استفاده از آن بازدارنده است . درمواردي كه بيشترين عمق ميدان مد نظر باشد از بسته ترين حالت ديافراگم استفاده نمي شود .

در نهايت اينكه برخي از لنزهاي زوم در دوربين هاي SLR يا دوربين هاي جيبي ،اغلب ليستي از بازترين ديافراگم ها را دارا مي باشند ، زيرا كه به اينكه چقدر زوم شده باشد مرتبط مي باشد . بنابراين اين محدوده گشادگي ديافراگم ، به بيشترين گشادگي ديافراگم دلالت دارد ، نه تمام محدوده . بعنوان مثال f/2.0-3.0 به اين معني است كه حداكثر گشادگي ديافراگم براي وايدترين حالت لنز برابر f/2.0 و براي تله ترين حالت برابر f/3.0 . يكي از مزاياي لنزهاي زوم اين است كه صرفنظر از فاصله كانوني ، به ازاي حد اكثر گشادگي ديافراگم معين ، تنظيمات نوردهي بسيار قابل پيش بيني است .
به اين نكته نيز توجه نمائيد كه ممكن است از حداكثر گشادگي لنز استفاده نكنيد ، اما اين بدان معني نيست كه اين امكان در لنز مذكور بكار نمي آيد . وقتي كه بازترين حالت گشادگي ديافراگم لنز را بكار مي گيريد نسبت به يك يا دو گام بسته تر دچار اندكي انحراف مي گردد (مثلا f/4.0 را براي يك لنز با بازترين ميزان گشادگي معدل f/2.0 بكار بگيريم ) . بدين منظور كه شخص مي تواند بمنظور رسيدن به يك عكس با بهترين كيفيت با ديافراگم f/2.8 ، بهتر است كه يك لنز با حداكثر ديافراگم f/2.0 يا f/1.4 را بجاي يك لنز با حداكثر ديافراگم f/2.8 انتخاب نمايد .
ملاحظات ديگر شامل هزينه ، وزن و اندازه لنز مي شود . لنزهاي داراي بازترين حالت گشادگي ديافراگم ، معمولا سنگين ، گراقيمت و بزرگ مي باشند . ويژگي وزن و اندازه براي عكاسي از حيات و حش و عكاسي كه مستلزم پياده روي طولاني مدت باشد(كه مجبوربه حمل وسائل بمدت طولاني هستيم) ،بسيار حائز اهميت است .

 

منابع : http://www.cambridgeincolour.com/tutorials/camera-lenses.htm
ترجمه : جابر يزدانخواه كناري